Strefa Schengen

Dodano: 2008-02-01

Jest obszarem, w skład którego wchodzą terytoria poszczególnych państw członkowskich, na którym stosowane są ściśle określone zasady reżimu Schengen dotyczące m.in. ochrony granic, ochrony danych osobowych obywateli, wzajemnej współpracy pomiędzy służbami policyjnymi państw - sygnatariuszy, wydawania wiz cudzoziemcom, jak również działania tzw. Systemu Informacyjnego Schengen.

Strefa Schengen obejmuje następujące państwa: Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Luksemburg, Hiszpania, Portugalia, Włochy, Austria, Grecja, Dania, Finlandia, Szwecja, Islandia, Norwegia. Państwami Członkowskimi UE, które nadal pozostają poza obszarem Schengen są Wielka Brytania i Irlandia. Państwa, które przystąpiły do strefy Schengen 21 grudnia 2007 r. (przejścia lądowe i morskie) i przystąpią do końca marca 2008 r. (lotniska, wraz z nowym rozkładem lotów): Czechy Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry. Państwa, które rozpoczęły implementację dorobku prawnego Schengen: Rumunia, Bułgaria, Cypr, Szwajcaria.

Aktem prawnym mającym, w tej kwestii kluczowe znaczenie, jest ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej, która określa zasady i tryb udziału Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej, w tym obowiązki organów dokonujących wpisów oraz organów uprawnionych do dostępu do danych w zakresie wykorzystywania informacji zawartych w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej poprzez Krajowy System Informatyczny (KSI).

Porozumienie z Schengen znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi układu, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej. Dotyczy również współpracy przygranicznej. Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych oznacza, że na granicach pomiędzy Państwami Członkowskim UE nie będzie prowadzona kontrola graniczna. Zlikwidowane zostaną przejścia graniczne na wewnętrznych granicach lądowych strefy Schengen, gdyż możliwe stanie się ich przekraczanie w dowolnym miejscu i o dowolnej porze.

Co istotne, swoboda przekraczania granic dotyczy zarówno obywateli państw członkowskich grupy Schengen, jak również obywateli państw trzecich. Specjalne dostosowania zostaną wprowadzone w portach lotniczych obsługujących połączenia zarówno wewnątrz obszaru Schengen, jak i z krajami trzecimi, gdyż w tym przypadku niezbędne jest rozdzielenie dwóch strumieni podróżnych. Zniesienie kontroli granicznych nie oznacza zniesienia granic administracyjnych. W mocy pozostaną też wprowadzone przez władze państw członkowskich procedury administracyjne, np. meldunkowe. W związku z przepisami imigracyjnymi i wizowymi wskazane jest posiadanie przy sobie dokumentu tożsamości potwierdzającego obywatelstwo Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej, np. Polski. Kontrola tożsamości, pomimo, iż nie będzie przeprowadzana na granicach, może być dokonana na zasadach wyrywkowych, na terenie całego obszaru Schengen. Strażnicy graniczni z przejść przeniosą się więc na trasy międzynarodowe i dojazdowe do granicy. Pojawią się też tzw. grupy mobilne - zespoły patrolowo-interwencyjne, których zadaniem będzie sprawdzanie dokumentów, legalności pobytu cudzoziemców oraz zapobieganie przemytowi. Pracę Strażników Granicznych usprawnią w tym zakresie tzw. schengen-busy - specjalne samochody wyposażone w sprzęt niezbędny do przeprowadzania kontroli - np. komputer podłączony do baz danych zawierających informacje o osobach poszukiwanych, urządzenia do sprawdzania odcisków palców, czy mini laboratoria do wykrywania narkotyków. W określonych sytuacjach, po uprzedniej decyzji Rady UE, możliwe jest także czasowe przywrócenie kontroli granicznych. Strażnicy będą więc mogli wrócić na tzw. wewnętrzne przejścia graniczne w sytuacjach wyjątkowych - np. zagrożenia terrorystycznego, czy też prawdopodobnie w czasie mistrzostw Europy w piłce nożnej Euro 2012.

Istotnym elementem wprowadzonym przez wskazany powyżej akt normatywny jest System Informacyjny Schengen, który jest wspólną, elektroniczną bazą danych o osobach i przedmiotach. System ten zapewnia wymianę informacji pomiędzy służbami odpowiedzialnymi za ochronę granic, służbami odpowiedzialnymi za wydawanie wiz a także innymi organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo.

System Informacyjny Schengen jest wspólną, elektroniczną bazą danych o osobach i przedmiotach, składającą się z modułów krajowych oraz jednostki centralnej, usytuowanej w Strasburgu. Każde państwo wprowadza odpowiednie dane, które dostępne są dla określonych służb innych państw, w niezbędnym dla nich zakresie. System ten zapewnia wymianę informacji pomiędzy służbami odpowiedzialnymi za ochronę granic, służbami odpowiedzialnymi za wydawanie wiz a także innymi organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo. Podczas przekraczania granic zewnętrznych lub podczas standardowej kontroli policyjnej przy użyciu SIS można sprawdzić, czy dany przedmiot (np. samochód) albo osoba figurują we wspólnej bazie danych. W przypadku, gdy dana osoba jest poszukiwana przez służby państwa - Strony Układu, stosowana jest odpowiednia procedura, która może polegać np. na odmówieniu danej osobie prawa wjazdu na obszar strefy Schengen lub podjęciu działań policyjnych zmierzających do zatrzymania takiej osoby. Obecnie trwają prace nad stworzeniem unowocześnionej wersji Systemu Informacyjnego Schengen, tzw. SIS II.

Implikacje wynikającej z wejścia Polski do Strefy Schengen to m. in.:

- Każdy obywatel Państwa Członkowskiego UE ma prawo do swobodnego wjazdu na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Nie są z tym związane żadne szczególne formalności.
- Na granicach pomiędzy Państwami Członkowskimi UE nie jest prowadzona kontrola graniczna.
- Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych UE spowoduje wzmożone tzw. kontrole mobilne obcokrajowców - obywateli państw trzecich, prowadzone na terytorium całego kraju. Kontrole prowadzone są na okoliczność posiadanych dokumentów uprawniających do wjazdu oraz pobytu.
- Dokumentem niezbędnym do przekroczenia granicy zewnętrznej jest paszport. Należy również pamiętać, że w przypadku niektórych państw trzecich, konieczne jest również posiadanie wizy. Przed wyjazdem poza strefę Schengen, należy sprawdzić czy państwo, do którego się wybieramy nie stawia wymogu posiadania wiz dla obywateli Polski.
- Wykorzystanie bazy danych SIS pozwoli na bardziej efektywne poszukiwanie zarówno osób, jak i przedmiotów. Informacja o fakcie poszukiwania danej osoby przez służby jednego Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej trafia równocześnie do odpowiednich służb we wszystkich pozostałych Państwach Członkowskich. /mj/

/Marcin Jachimowicz/