Kosmetyki. Aspekty prawnokarne wprowadzania do obrotu
Dodano: 2009-10-15
Kosmetyki, to specyficzna grupa produktów, z którą każdy człowiek ma do czynienia właściwie codziennie. Aby zapewnić bezpieczeństwo zdrowia ludzi, w ustawie z dnia 30 marca 2001 roku o kosmetykach [ Dz. U. z 2001 r. nr 42, poz. 473 ze zm.] szczegółowo określono wymagania dotyczące składu i oznakowania kosmetyków, a także warunki obrotu nimi.
Podstawowym pojęciem, które należy przybliżyć jest kosmetyk. W myśl art. 2 ust. 1 ustawy, kosmetykiem jest każda substancja lub preparat przeznaczone do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub podstawowym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub ulepszenie jego zapachu.
Uszczegółowienie tej dość ogólnej definicji znajduje się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii produktów będących kosmetykami [ Dz. U. nr 125, poz. 1168]. W tym akcie prawnym, wśród najczęściej występujących kategorii produktów będących kosmetykami, wymieniono: kremy, emulsje, płyny, żele i oliwki oraz balsamy do skóry; maseczki do twarzy (z wyjątkiem maseczek służących do peelingu chemicznego), podkłady barwiące, pudry do makijażu, pudry po kąpieli, pudry higieniczne; mydła toaletowe, mydła dezodoryzujące, perfumy, wody toaletowe i kolońskie, środki do kąpieli i pod prysznic, środki do depilacji, dezodoranty i środki przeciw poceniu, środki do pielęgnacji włosów (w tym: środki do barwienia i rozjaśniania, do trwałej ondulacji, do prostowania i utrwalania, do układania, do mycia, odżywki, do utrwalania fryzury), środki do golenia, środki do makijażu i demakijażu, środki przeznaczone do pielęgnacji i malowania ust, środki do pielęgnacji zębów i jamy ustnej, środki do pielęgnacji i malowania paznokci, środki do higieny zewnętrznych narządów płciowych, środki do opalania i chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym, środki do samoopalania, środki do rozjaśniania skóry, środki przeciw zmarszczkom..
Realizację głównego celu ustawy, tj. zapewniania bezpieczeństwa zdrowia ludzi, mają zagwarantować przepisy, które precyzyjnie określają, jakich kosmetyków z uwagi na ich skład chemiczny, nie można wprowadzać do obrotu. Należy wyraźnie podkreślić, że wprowadzaniem do obrotu nie jest każda sprzedaż. Zgodnie z definicją tego określenia, uregulowaną w art. 3 pkt 2 ustawy, wprowadzaniem do obrotu jest odpłatne lub nieodpłatne przekazanie kosmetyku po raz pierwszy przez producenta użytkownikowi bądź przedsiębiorcy uczestniczącemu w obrocie handlowym. Jeżeli zatem kosmetyk z niewłaściwym składem zostanie wprowadzony do obrotu, to dalsza jego sprzedaż (np. konsumentom), nie pociągnie za sobą odpowiedzialności karnej kolejnych (nie pierwszych) sprzedawców.
Składniki zakazane można podzielić na trzy grupy, które zostały enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie list substancji niedozwolonych lub dozwolonych z ograniczeniami do stosowania w kosmetykach oraz znaków graficznych umieszczanych na opakowaniach kosmetyków [Dz. U. nr 72, poz. 642 ze zm.].
W pierwszym rzędzie należy wymienić substancje niedozwolone do stosowania w kosmetykach - wymienione w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia. Wśród 1328 różnych nazw substancji można wyróżnić chociażby antybiotyki, atropinę, benzen, chlor czy barbiturany.
Drugą kategorią zakazaną są substancje dozwolone do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, o ile wymagania te zostały przekroczone. Jak wskazuje załącznik nr 2 do rozporządzenia, w którym określono zasady stosowania tych substancji (np. maksymalne dopuszczalne stężenie), chodzi tu m.in. o kwas szczawiowy, amoniak, formaldehyd czy występujący powszechnie w środkach do higieny jamy ustnej - fluorek sodu.
Trzecią grupę stanowią barwniki, substancje konserwujące, substancje promieniochronne dozwolone do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, o ile wymagania te zostały przekroczone. Lista barwników, czyli substancji służących do nadania barwy kosmetykowi lub zmiany barwy zewnętrznych części ciała ludzkiego, została przedstawiona w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Substancje konserwujące, dodawane w celu hamowania rozwoju drobnoustrojów, wymienione w załączniku nr 4, mogą być stosowane w kosmetykach np. w przypadkach uzasadnionych specyficznym przeznaczeniem wyrobu, przykładowo w mydłach jako substancje o działaniu dezodoryzującym lub w szamponach jako składniki o działaniu przeciwłupieżowym. Z kolei wymienione w załączniku nr 5 środki promieniochronne stosowane są m.in. w kosmetykach do opalania w celu ochrony skóry przed szkodliwym działaniem części zakresu promieniowania ultrafioletowego.
Istotnym wyjątkiem jest przepis art. 5 ust. 2 ustawy, który dopuszcza obecność śladowych ilości substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach, jeżeli technicznie nie można ich wyeliminować w procesie produkcji i jeżeli kosmetyk, używany w zwykłych lub w innych dających się przewidzieć warunkach, z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu lub prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta - nie zagraża zdrowiu ludzi. Wówczas nie ma mowy o odpowiedzialności karnej.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy, wprowadzanie do obrotu kosmetyku, wbrew wymienionym zakazom, stanowi przestępstwo za które grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W przypadku ukarania za ten występek sąd obligatoryjnie orzeka przepadek przedmiotów (głównie zakwestionowanych kosmetyków), chociażby nie stanowiły własności sprawcy. Dopuszczono również możliwość zarządzenia zniszczenia takich przedmiotów, niezależnie od ich wartości. Koszty zniszczenia ponosi producent.
Przepisy ustawy o kosmetykach nie uzależniają odpowiedzialności karnej od spowodowania przez wadliwy kosmetyk jakiekolwiek realnego zagrożenia życia czy zdrowia człowieka. Niejednokrotnie wykrycie nieprawidłowości następuje na tyle szybko, że udaje się uniknąć komplikacji zdrowotnych konsumentów. Nie powoduje to jednak wyłączenia odpowiedzialności karnej.
Oprócz odpowiedzialności karnej za przestępstwo, ustawa przewiduje kilka przypadków odpowiedzialności za wykroczenie. W świetle art. 14 ust. 1a ustawy wykroczeniem jest wprowadzenia do obrotu kosmetyku po upływie terminu trwałości. Jednym z elementów, które powinno zawierać oznakowanie opakowania jednostkowego kosmetyku jest umieszczenie na pojemniku i opakowaniu jednostkowym terminu trwałości. Termin trwałości wskazuje czas do którego kosmetyk, przechowywany we wskazanych przez producenta warunkach, zachowuje w pełni swoje właściwości i odpowiada wymaganiom. Jest on określany zwrotem "najlepiej zużyć przed końcem" i następującym po nim oznaczeniem odpowiednio miesiąca i roku lub dnia, miesiąca i roku albo informacją o miejscu umieszczenia tego terminu na opakowaniu. Jeżeli jest to niezbędne ze względu na właściwość kosmetyku, wskazuje się również warunki zapewniające zachowanie jego przydatności do użycia.
Innym przykładem wykroczenia jest wprowadzanie do obrotu kosmetyków wbrew obowiązkowi właściwego oznaczenia opakowania jednostkowego obejmującego m.in. nazwę handlową kosmetyku, dane dotyczące producenta, ilość nominalną kosmetyku w opakowaniu, czy wykaz składników określonych zgodnie z nazwami przyjętymi w Międzynarodowym Nazewnictwie Składników Kosmetycznych (INCI). Za jego popełnienie grozi kara aresztu albo kara grzywny (art. 14 ust. 2 ustawy).
Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy o kosmetykach sprawuje - co do zasady - Państwowa Inspekcja Sanitarna, a w zakresie znakowania, zafałszowań i prawidłowości obrotu Inspekcja Handlowa. Nadzór obejmuje w szczególności kontrolę, pobieranie próbek kosmetyku oraz przeprowadzanie badań laboratoryjnych, w zakresie bezpieczeństwa zdrowia ludzi.
W województwie lubuskim - jak wynika z informacji Pani Marii Wruk z WSSE w Gorzowie Wlkp. - tylko w 2008r. podejmowano działania mające na celu wycofanie z rynku niebezpiecznych wyrobów kosmetycznych takich, jak: lakiery do paznokci, pasty do zębów, kremy do ciała, balsam do stóp, kredka do oczu, w których stwierdzono niedozwolone substancje takie, jak: ftalan dibutylu, glikol dietylenowy, hydrochinon oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne. Przeprowadzane kontrole miały na celu wyeliminowanie z rynku produktów, które nie zostały zgłoszone do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach, a także kosmetyków nieodpowiadających wymaganiom zdrowotnym, lub niespełniających wymogów w zakresie znakowania. Dotyczyło to głównie past do zębów, w składzie, których stwierdzano niedozwolone substancje chemiczne oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne.
Szczegóły w tym zakresie reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie określenia procedur pobierania próbek kosmetyków oraz procedur przeprowadzania badań laboratoryjnych [ Dz. U. z 2003 r. nr 9, poz. 107 ze zm.].
Cezary Kąkol
asesor Prokuratury Rejonowej w Żarach
Podstawowym pojęciem, które należy przybliżyć jest kosmetyk. W myśl art. 2 ust. 1 ustawy, kosmetykiem jest każda substancja lub preparat przeznaczone do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub podstawowym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub ulepszenie jego zapachu.
Uszczegółowienie tej dość ogólnej definicji znajduje się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii produktów będących kosmetykami [ Dz. U. nr 125, poz. 1168]. W tym akcie prawnym, wśród najczęściej występujących kategorii produktów będących kosmetykami, wymieniono: kremy, emulsje, płyny, żele i oliwki oraz balsamy do skóry; maseczki do twarzy (z wyjątkiem maseczek służących do peelingu chemicznego), podkłady barwiące, pudry do makijażu, pudry po kąpieli, pudry higieniczne; mydła toaletowe, mydła dezodoryzujące, perfumy, wody toaletowe i kolońskie, środki do kąpieli i pod prysznic, środki do depilacji, dezodoranty i środki przeciw poceniu, środki do pielęgnacji włosów (w tym: środki do barwienia i rozjaśniania, do trwałej ondulacji, do prostowania i utrwalania, do układania, do mycia, odżywki, do utrwalania fryzury), środki do golenia, środki do makijażu i demakijażu, środki przeznaczone do pielęgnacji i malowania ust, środki do pielęgnacji zębów i jamy ustnej, środki do pielęgnacji i malowania paznokci, środki do higieny zewnętrznych narządów płciowych, środki do opalania i chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym, środki do samoopalania, środki do rozjaśniania skóry, środki przeciw zmarszczkom..
Realizację głównego celu ustawy, tj. zapewniania bezpieczeństwa zdrowia ludzi, mają zagwarantować przepisy, które precyzyjnie określają, jakich kosmetyków z uwagi na ich skład chemiczny, nie można wprowadzać do obrotu. Należy wyraźnie podkreślić, że wprowadzaniem do obrotu nie jest każda sprzedaż. Zgodnie z definicją tego określenia, uregulowaną w art. 3 pkt 2 ustawy, wprowadzaniem do obrotu jest odpłatne lub nieodpłatne przekazanie kosmetyku po raz pierwszy przez producenta użytkownikowi bądź przedsiębiorcy uczestniczącemu w obrocie handlowym. Jeżeli zatem kosmetyk z niewłaściwym składem zostanie wprowadzony do obrotu, to dalsza jego sprzedaż (np. konsumentom), nie pociągnie za sobą odpowiedzialności karnej kolejnych (nie pierwszych) sprzedawców.
Składniki zakazane można podzielić na trzy grupy, które zostały enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie list substancji niedozwolonych lub dozwolonych z ograniczeniami do stosowania w kosmetykach oraz znaków graficznych umieszczanych na opakowaniach kosmetyków [Dz. U. nr 72, poz. 642 ze zm.].
W pierwszym rzędzie należy wymienić substancje niedozwolone do stosowania w kosmetykach - wymienione w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia. Wśród 1328 różnych nazw substancji można wyróżnić chociażby antybiotyki, atropinę, benzen, chlor czy barbiturany.
Drugą kategorią zakazaną są substancje dozwolone do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, o ile wymagania te zostały przekroczone. Jak wskazuje załącznik nr 2 do rozporządzenia, w którym określono zasady stosowania tych substancji (np. maksymalne dopuszczalne stężenie), chodzi tu m.in. o kwas szczawiowy, amoniak, formaldehyd czy występujący powszechnie w środkach do higieny jamy ustnej - fluorek sodu.
Trzecią grupę stanowią barwniki, substancje konserwujące, substancje promieniochronne dozwolone do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, o ile wymagania te zostały przekroczone. Lista barwników, czyli substancji służących do nadania barwy kosmetykowi lub zmiany barwy zewnętrznych części ciała ludzkiego, została przedstawiona w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Substancje konserwujące, dodawane w celu hamowania rozwoju drobnoustrojów, wymienione w załączniku nr 4, mogą być stosowane w kosmetykach np. w przypadkach uzasadnionych specyficznym przeznaczeniem wyrobu, przykładowo w mydłach jako substancje o działaniu dezodoryzującym lub w szamponach jako składniki o działaniu przeciwłupieżowym. Z kolei wymienione w załączniku nr 5 środki promieniochronne stosowane są m.in. w kosmetykach do opalania w celu ochrony skóry przed szkodliwym działaniem części zakresu promieniowania ultrafioletowego.
Istotnym wyjątkiem jest przepis art. 5 ust. 2 ustawy, który dopuszcza obecność śladowych ilości substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach, jeżeli technicznie nie można ich wyeliminować w procesie produkcji i jeżeli kosmetyk, używany w zwykłych lub w innych dających się przewidzieć warunkach, z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu lub prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta - nie zagraża zdrowiu ludzi. Wówczas nie ma mowy o odpowiedzialności karnej.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy, wprowadzanie do obrotu kosmetyku, wbrew wymienionym zakazom, stanowi przestępstwo za które grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W przypadku ukarania za ten występek sąd obligatoryjnie orzeka przepadek przedmiotów (głównie zakwestionowanych kosmetyków), chociażby nie stanowiły własności sprawcy. Dopuszczono również możliwość zarządzenia zniszczenia takich przedmiotów, niezależnie od ich wartości. Koszty zniszczenia ponosi producent.
Przepisy ustawy o kosmetykach nie uzależniają odpowiedzialności karnej od spowodowania przez wadliwy kosmetyk jakiekolwiek realnego zagrożenia życia czy zdrowia człowieka. Niejednokrotnie wykrycie nieprawidłowości następuje na tyle szybko, że udaje się uniknąć komplikacji zdrowotnych konsumentów. Nie powoduje to jednak wyłączenia odpowiedzialności karnej.
Oprócz odpowiedzialności karnej za przestępstwo, ustawa przewiduje kilka przypadków odpowiedzialności za wykroczenie. W świetle art. 14 ust. 1a ustawy wykroczeniem jest wprowadzenia do obrotu kosmetyku po upływie terminu trwałości. Jednym z elementów, które powinno zawierać oznakowanie opakowania jednostkowego kosmetyku jest umieszczenie na pojemniku i opakowaniu jednostkowym terminu trwałości. Termin trwałości wskazuje czas do którego kosmetyk, przechowywany we wskazanych przez producenta warunkach, zachowuje w pełni swoje właściwości i odpowiada wymaganiom. Jest on określany zwrotem "najlepiej zużyć przed końcem" i następującym po nim oznaczeniem odpowiednio miesiąca i roku lub dnia, miesiąca i roku albo informacją o miejscu umieszczenia tego terminu na opakowaniu. Jeżeli jest to niezbędne ze względu na właściwość kosmetyku, wskazuje się również warunki zapewniające zachowanie jego przydatności do użycia.
Innym przykładem wykroczenia jest wprowadzanie do obrotu kosmetyków wbrew obowiązkowi właściwego oznaczenia opakowania jednostkowego obejmującego m.in. nazwę handlową kosmetyku, dane dotyczące producenta, ilość nominalną kosmetyku w opakowaniu, czy wykaz składników określonych zgodnie z nazwami przyjętymi w Międzynarodowym Nazewnictwie Składników Kosmetycznych (INCI). Za jego popełnienie grozi kara aresztu albo kara grzywny (art. 14 ust. 2 ustawy).
Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy o kosmetykach sprawuje - co do zasady - Państwowa Inspekcja Sanitarna, a w zakresie znakowania, zafałszowań i prawidłowości obrotu Inspekcja Handlowa. Nadzór obejmuje w szczególności kontrolę, pobieranie próbek kosmetyku oraz przeprowadzanie badań laboratoryjnych, w zakresie bezpieczeństwa zdrowia ludzi.
W województwie lubuskim - jak wynika z informacji Pani Marii Wruk z WSSE w Gorzowie Wlkp. - tylko w 2008r. podejmowano działania mające na celu wycofanie z rynku niebezpiecznych wyrobów kosmetycznych takich, jak: lakiery do paznokci, pasty do zębów, kremy do ciała, balsam do stóp, kredka do oczu, w których stwierdzono niedozwolone substancje takie, jak: ftalan dibutylu, glikol dietylenowy, hydrochinon oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne. Przeprowadzane kontrole miały na celu wyeliminowanie z rynku produktów, które nie zostały zgłoszone do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach, a także kosmetyków nieodpowiadających wymaganiom zdrowotnym, lub niespełniających wymogów w zakresie znakowania. Dotyczyło to głównie past do zębów, w składzie, których stwierdzano niedozwolone substancje chemiczne oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne.
Szczegóły w tym zakresie reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie określenia procedur pobierania próbek kosmetyków oraz procedur przeprowadzania badań laboratoryjnych [ Dz. U. z 2003 r. nr 9, poz. 107 ze zm.].
Cezary Kąkol
asesor Prokuratury Rejonowej w Żarach
Menu główne
Nasze strony
Dla pokrzywdzonych
Dla podejrzanych
Inne strony
Licznik odwiedzin: 154376360
